Stratejik planlar işletmelerin strateji yol haritalarında ve inovasyon süreçlerinin şekillenmesinde oldukça önemli kılavuzlardır. Bunun için öncelikle stratejik plan ve eylem planlarını ayrı ayrı incelemek gerekmektedir. Bu yazımızda stratejik plana odaklanacağız.
Stratejik Plan Nedir?
İşletmeler genellikle gelecekte kendilerini hangi noktada görmek istediklerini bilirler. Yalnız o noktaya nasıl ulaşacaklarını bilemezler. Stratejik planlama ile tutarlı bir davranış sergilenerek işletmeler geleceklerine bir yön çizebilirler. Bu süreç sonunda, adım adım, istediğiniz yere nasıl ulaşacağınızı gösteren bir harita da ortaya çıkarmış olursunuz. Stratejik planlama, bir işletmenin yakın geleceğinin ötesinde daha uzun vadeli stratejik amaç ve hedeflerinin geliştirilmesi sürecidir.
Stratejik Plan Süreci Nasıl İşler?
Strateji Plan temelde üç aşamadan oluşur. Bunlar: 1. Stratejik plan hazırlık süreci 2. Stratejik plan oluşturma süreci 3. Stratejik plan uygulama süreci
1- Stratejik Plan Hazırlık Süreci
Stratejik planlar işletmelerde bir kişinin veya bir departmanının sorumluluğunda hazırlanabilecek planlar değillerdir. Stratejik plan bir ekip ve liderlik işidir. Liderlik yapacak bir kişinin koordinasyonunda işbirliği halinde farklı departmanların ortak çalışmasının bir ürünü olarak ortaya çıkabilmektedir.
Ortada bir stratejik planınız var ve bu planı her yıl yeniliyorsanız, bu süreç için 4-5 hafta arasında bir çaba sarf etmeniz gerekmektedir. Eğer daha önce bir stratejik plan hazırlamadıysanız 5-6 ay gibi bir süre plan hazırlık süreci için daha gerçekçi bir süre olacaktır.
Ekip ve zaman belirlendikten sonra, plan hazırlık aşaması için gerekli iç ve dış nicel verilerinizi toplayarak süreci başlatmalısınız. Örneğin toplayacağınız işletme içi verilerde, bazı konularda daha başarılı bazı konularda daha başarısız olduğunuz ortaya çıkacaktır. Dış verilerde ise, sektörünüzün yapısı, rekabet ve pazar koşulları, politik ve teknik gelişmelere ilişkin veriler elde edeceksiniz. Toplayacağınız bu veriler, işletmenizi geleceğe taşıma konusunda ne gibi katkılar sunduğu ve ne gibi engeller çıkardığı, bunun için hangi iyileştirmeler yapmanız gerektiği konusunda size bilgiler verecektir. Bu hususları, ekibinizle, müşterilerinizle ve endüstri uzmanlarınız ile tartışmanız gerekecektir.
Bu verileri anlamlı hale getirerek işinize yarayacak ve size yön verecek bilgilere dönüştürmek için pek çok araç ve teknik geliştirilmiştir. Stratejik Plan hazırlık sürecinde bu araçlardan birkaçına muhakkak başvurmanız gerekmektedir Bu araç ve tekniklerden bazıları şunlardır.
- Paydaş Analizi
- SWOT Analizi
- PESTLE Analizi
- VRIO Analizi
- Mavi Okyanus Stratejisi
- PORTER’ın 5 Güç Analizi
2- Stratejik Plan Oluşturma Süreci
Artık stratejik planınızı oluşturmak için gerekli tüm arka plan bilgilere sahipsiniz! Şimdi sıra kendinize bir görev ve vizyon tanımlama zamanı geldi. Böylelikle daha açık ve net ifadeler ile kendinizi tanımlamış olacaksınız. Bunun için vizyon ve misyon bildirgeleriniz oluşturmanız gerekecektir.
Vizyon, işletmenin gelecekteki hedefleri hakkında bilgi verir. “Amacımız nedir, nerelere gelmek istiyoruz?” gibi soruları yanıtlar. Misyon ise, işletmenin kurulma amacı hakkında bilgi verir. “Neden bu şirketi kurduk? Kimlere hizmet ediyoruz? Faaliyetlerimiz nelerdir?” gibi soruları cevaplar. Bunun için bir pazar araştırması ile rakiplerinizin ve sektörünüzün bildirgelerini gözden geçirmeniz gerekecektir.
Sıra geldi amaç ve hedeflerinizi tanımlamaya. Bunun için Balanced Scorecard (BSC) kullanmanızı önereceğiz. BSC, 1990’lı yılların başında finansal strateji ve metriklerin yetersiz kalması sonucu, finansal amaçları diğer boyutlara da indirgeyerek, daha dengeli bir şekilde ele alıp yürütmelerini sağlayan bir stratejik yönetim aracı olarak, Harvard Üniversitesi’nden Dr. Robert S. Kaplan ve Dr. David P. Norton tarafından geliştirilmiştir.
BSC, 4 ana alada amaçlarınızı tanımlamaya ve ölçmeye yarayan bir araçtır. Bunlar:
- Finansal Amaçlar (İşletmemizi etkileyecek hangi finansal hedeflerimiz var?)
- Müşteri Amaçları (Müşterilerimiz için neler önemlidir, bu da finansal durumumuzu nasıl etkiler?)
- Süreç Amaçları (Hedeflerimize ulaşmak için işletme içinde yapmamız gereken şeyler nelerdir? Bu finansal durumumuzu nasıl etkiler?)
- Öğrenme Amaçları (Müşterilerimizi mutlu edecek ve sonuçta finansal durumumuzu etkileyecek süreci yönetmek için işletmemizde hangi becerilere, kültüre ve yeteneklere ihtiyaç var?)
BSC kapsamında ortalama 10-15 amacın belirlenmesi önerilir. Amaçlara birer örnek şu şekilde olabilir:
- Mevcut müşterilerle pazar payını artırın (Finansal)
- Servis odaklı olun (Müşteri)
- Çevrimiçi süreç iyileştirme ile siparişleri yerine getirme mükemmelliğini sağlayın (Süreç)
- Çalışan memnuniyetini artırmak için teşvik ve ödül sistemlerini uyumlu hale getirin (Öğrenme ve Büyüme)
BSC kapsamında amaçlar belirlendikten sonra bu amaçların ölçümüne geçilmelidir. Bu kapsamda her bir amaç için 1 veya 2 performans kriterinin tanımlanması önerilir. Yani toplamda 15-25 performans kriteri tanımlanmış olur. Örnek olarak şunlar verilebilir:
- Satılan malın maliyeti (Finansal)
- Müşteri memnuniyeti ve elde tutma oranı (Müşteri)
- Ürün kusurlarının yüzdesi (Süreç)
- Teşvik sistemlerinin etkinliği ve çalışan katılım oranı (Öğrenme ve Büyüme)
3- Stratejik Plan Uygulama Süreci
Artık stratejik planımız hazır. Şimdi sıra strateji planımızı eylemelere ve bunu uygulama sürecine dönüştürme aşamasına geldi. Bir sonraki yazımız eylemlerin eklendiği strateji eylem planlarının hazırlık sürecine odaklanmakta. Uygulama sürecine geçmeden önce Strateji Eylem Planı yazımızı okumanızı öneririz. Strateji Eylem Planları ile eylemler ve bunların projelendirilme aşaması oluşturulduktan sonra bu planların uygulamasına geçilmesi gerekmektedir.
Strateji eylem planları ile işletme içi her departmanın ve çalışanların üzerine düşen görev ve sorumlulukların net bir şekilde tanımlanması gerekmektedir. Ayrıca dış paydaşlarınız ile bu plan ne ölçüde paylaşılacak ve planın hangi aşamalarında hangi paydaşlarınız bilgilendirilecek gibi sorular da netleştirilmelidir.
Stratejilerinizi eylemlere ve projelere dönüştürdükten sonra sıra geldi düzenli strateji toplantıları yapmanıza. Bunun için aylık veya en geç 3 aylık görüşmeler yapılmasını tavsiye ediyoruz. Görüşmelerde eylemlerinizin amaç ve hedefleriniz açısından ne kadarının başarıldığı, projelerin ne kadarının tamamlandığı, bunun için ayrılan kaynaklar, zaman ve bütçe gibi hususların ele alınması gerekmektedir.
Sonuç
Günümüz rekabet ve pazar şartlarında işletme stratejilerinin doğru bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Strateji eylem planları hem kamu hem özel sektör kuruluşlarının tamamının sahip olması gereken bir yol haritası sürecidir. Ama ne yazık ki birçok işletme bu plana ya sahip değil ya da hazırlama ve uygulama süreçlerini doğru bir şekilde yürütememektedirler. İşletmeleriniz için etkin stratejik plan ve eylem planları hazırlamak için lütfen iletişime geçiniz.
Yazarlar: